Wiedzieć więcej nt. profilaktyki chorób układu krążenia, w tym zawałów serca i udarów mózgu.ReumatologPacjent w gabinecie reumatologaZadanie dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego
Edukacja zdrowotna dotycząca profilaktyki chorób układu krążenia, w tym zawałów serca, udarów mózgu.
„Wiedzieć więcej. Zacznij od siebie, podnieś swoją wiedzę i działaj prewencyjnie – by zmniejszyć ryzyko zachorowania”.
Reumatologia to dziedzina medycyny, która zajmuje się chorobami układowymi tkanki łącznej. Jest to grupa chorób kości, stawów, mięśni, a nawet nerwów i naczyń krwionośnych o podłożu zapalnym, zwyrodnieniowym lub metabolicznym. Choroby te mogą występować w różnym wieku. Równie często dotyczą dzieci, jak i młodych dorosłych i ludzi starszych.
Najogólniej rzecz ujmując do gabinetu lekarza reumatologa trafiają pacjenci z bólem i obrzękami stawów, bólem i osłabieniem mięśni, zmianami skórnymi oraz zlokalizowanymi w tkance podskórnej, a także objawami ogólnymi jak: przewlekające się stany gorączkowe, osłabienie, utrata apetytu i podwyższone wykładniki laboratoryjne świadczące o zapaleniu.
Najbardziej powszechną chorobą reumatyczną w Polsce jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Można ją rozpoznać u ponad połowy osób po 40 roku życia. Występuje z podobną częstością u kobiet i mężczyzn. Zmiany zwyrodnieniowe można stwierdzić na zdjęciach radiologicznych u ponad 80% osób po 55 roku życia. Początkowo choroba nie daje żadnych objawów, z czasem prowadzi do pogorszenia ogólnej sprawności.
Na drugim miejscu pod względem częstości występowania w Polsce znajdują się zapalne choroby stawów. Na RZS (reumatoidalne zapalenie stawów ) choruje około 1,5% populacji, na ŁZS (łuszczycowe zapalenie stawów) około 1%-2% populacji. Ponad połowa chorych na RZS/ŁZS to osoby w wieku produkcyjnym. Są to choroby autoimmunologiczne tkanki łącznej, które objawiają się zapaleniem wielu stawów, co prowadzi do ich destrukcji a w konsekwencji do postępującej niepełnosprawności u osób nieleczonych. Są to choroby układowe, więc w ich przebiegu może dość do uszkodzenia także innych narządów np. płuc lub nerek. Co więcej przewlekły proces zapalny, rozwijający się w organizmie chorych na RZS/ŁZS, prowadzi także do przedwczesnych zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.
Innym częstym schorzeniem reumatologicznym jest dna moczanowa. Jest obecnie najczęstszą chorobą zapalną stawów u mężczyzn powyżej 40 roku życia, występuje 3-krotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, a zachorowalność zwiększa się z wiekiem. W ostatnich dekadach nastąpił znaczny wzrost zachorowań na dnę moczanowa w Polsce i na świecie. Powodem tego zjawiska jest spożywanie nadmiernej ilości mięsa, picie alkoholu, szczególnie piwa oraz napojów słodzonych fruktozą, a także znaczny wzrost otyłości i starzenie się społeczeństwa.
W porównaniu z chorobami zapalnymi stawów, inne choroby układowe tkanki łącznej należą do chorób rzadkich. Dokładna częstość ich występowania w polskiej populacji nie jest znana. Pośród nich wymienić należy: niezróżnicowaną i mieszaną chorobę tkanki łącznej, zespół Sjögrena, twardzinę układową, toczeń układowy, zapalenie skórno i wielomięśniowe, układowe zapalenia naczyń oraz zespól antyfosfolipidowy. Większość z nich rozpoczyna się u ludzi młodych lub w średnim wieku.
Powszechnie wiadomo, że do czynników ryzyka sercowo -naczyniowego zaliczamy: płeć męską, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, otyłość, zaburzenia lipidowe oraz cukrzycę. Jednak dla reumatologa ważny jest fakt, że reumatoidalne zapalenie stawów – RZS (najczęstsza zapalna choroba stawów w Polsce), jest także niezależnym czynnikiem rozwoju miażdżycy oraz incydentów sercowo-naczyniowych.
W grupie pacjentów z rozpoznaniem choroby, w badaniu rezonansu serca stwierdza się sztywność naczyń oraz zwłóknienie mięśnia sercowego znamiennie częściej niż w populacji ludzi zdrowych. Przewlekle podwyższone parametry świadczące o zapaleniu, tj. przyspieszone OB i wysokie stężenie CRP stanowią zły wskaźnik prognostyczny u tych chorych i wiążą się ze zwiększoną śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych. Ciężki przebieg RZS z zajęciem i destrukcją wielu stawów, obecnością objawów pozastawowych, takich jak zajęcie płuc, pojawienie się guzków reumatoidalnych czy zapalenie naczyń, jest niezależnym czynnikiem ryzyka nagłej śmierci sercowej. Zawał serca występuje u chorych na RZS dwa razy częściej niż w populacji ogólnej.
Z tego względu, badania diagnostyczne obrazujące rozwój miażdżycy u tych chorych powinny być wykonywane wcześniej niż w ogólnej populacji. Rolą reumatologa jest więc nie tylko wczesne i skuteczne leczenie chorych stawów, ale także ocena ryzyka przedwczesnej miażdżycy i nagłej śmierci sercowej. Badania pokazują, że konieczne jest wczesne rozpoznanie choroby oraz jak najszybsze rozpoczęcie leczenia, aby zapobiegać nie tylko destrukcji stawów, ale również zmianom w naczyniach krwionośnych. Chodzi o to, aby z jednej strony szybko opanować stan zapalny i zmniejszyć dolegliwości bólowe, a z drugiej strony skutecznie nakłonić pacjenta do modyfikacji czynników ryzyka sercowo —naczyniowego.
Lekarze reumatolodzy mają ważne zadanie kontrolowania i leczenia nadciśnienia tętniczego, monitorowania i leczenia podwyższonego stężenia cholesterolu i trójglicerydów, redukcji podwyższonego stężenia kwasu moczowego, wczesnego diagnozowania i leczenia cukrzycy i stanów przedcukrzycowych.
O ile na wiek i płeć nie mamy wpływu, to mamy wpływ na inne czynniki ryzyka chorób serca i układu krążenia. Mówimy o tzw. modyfikowalnych czynnikach ryzyka chorób układu krążenia.
Nadwaga i otyłość łącza się nie tylko z niekorzystnym profilem metabolicznym, tj. m.in. insulinoopornością i dyslipidemia ale także zwiększają ryzyko zachorowania na reumatoidalne i łuszczycowe zapalenie stawów poprzez proces uwalniania z tkanki tłuszczowej wielu prozapalnych cytokin biorących udział w regulacji zarówno wrodzonych, jak i nabytych mechanizmów odporności. Ponadto łączą się z większą aktywnością zapalenia stawów i większą śmiertelnością po 50rż. Według badań u kobiet ryzyko zachorowania na RZS rośnie proporcjonalnie do wskaźnika masy ciała (BMI). W przypadku pacjentek z BMI od 25-29 jest wyższe o 48% a pacjentek z BMI powyżej 30 o 54% w porównaniu z kobietami o prawidłowej masie ciała. Otyłość brzuszna zwiększa ryzyko zachorowania na RZS o 24%. Badania udowadniają także, że osoby z nadwagą i otyłością mają mniejsze prawdopodobieństwo uzyskania trwałej remisji pod wpływem leczenia w porównaniu do pacjentów z prawidłowym BMI.
Kolejnym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia jest palenie papierosów. Wyniki wielu badań wskazują na związek ryzyka wystąpienia seropozytywnej postaci RZS z paleniem tytoniu. Uważa się, że palenie indukuje proces tworzenia autoprzeciwciał odgrywających rolę w patogenezie choroby. Ponadto stwierdzono, że u osób palących aktywność procesu zapalnego jest wyższa i szybciej postępuje destrukcja stawów. Badania wskazują, że osoby chorujące na RZS i palące aktualnie lub w przeszłości gorzej odpowiadają na leczenie zarówno syntetycznymi jak i biologicznymi lekami modyfikującymi przebieg choroby. Istotną rolę wydają się odgrywać między innymi zaburzenia immunologiczne indukowane paleniem tytoniu.
Inny ważny czynnik ryzyka chorób układu krążenia oraz miażdżycy, który może podlegać modyfikacji podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy, czyli hiperurykemia. Wiąże się on także z większym ryzykiem wystąpienia dny moczanowej. Kwas moczowy bowiem ma zdolność krystalizacji w stawach i wywołania ostrego zapalenie błony maziowej. Niezależnie od napadów dny, u pacjentów z hiperurykemią wykazano ponad 3 krotnie wyższe ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca lub udaru mózgu. Związek kwasu moczowego z incydentami sercowo-naczyniowymi jest bardzo silny, zwłaszcza u pacjentów z grupy dużego ryzyka choroby serca oraz u kobiet. Hiperurykemia wiąże się też silnie z miażdżycą w naczyniach obwodowych.
Warto przypomnieć, że w aktywnym procesie zapalenia stawów dochodzi do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego oraz innych frakcji lipidowych. Jednoczenie rośnie znacznie indeks aterogenności. Zjawisko to nazywamy ,,paradoksem lipidowym’’. Dzieje się tak, ponieważ proces zapalny wpływa na znaczny spadek stężenia frakcji HDL, lipoprotein o wysokiej gęstości , czyli tzw. ,,dobrego’’ cholesterolu. Leczenie RZS podnosi stężenie cholesterolu całkowitego do stężenia typowego dla danego pacjenta przed leczeniem, zwiększa tez ilość HDL, dzięki czemu zmniejsza indeks aterogennosci.
Współwystępowanie cukrzycy i chorób układowych tkanki łącznej ma istotne znaczenie kliniczne. Dodatkowo zwiększa ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych i ma wpływ na skrócenie przewidywanego okresu przeżycia. Wiadomo już, że RZS i inne choroby zapalne stawów wiążą się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę. Oczywisty jest fakt, że przewlekły obrzęk, ból i sztywność stawów prowadzi do spadku aktywności fizycznej, co zwiększa masę ciała i prowadzi do otyłości a w konsekwencji cukrzycy typu II. Istnieją jednak także liczne dowody na to, że uogólniony stan zapalny w organizmie chorych na zapalenia stawów może przyczyniać się do wzrostu ryzyka zachorowania na cukrzycę w przyszłości. Mediatory zapalenia takie jak interleukiny i chemokiny zapalne odpowiedzialne za proces zapalenia stawów, są także przyczyn niszczenia komórek beta trzustki, co prowadzi do niedoboru insuliny. Ponadto kluczowe dla RZS cytokiny jakimi są interleukina 6 ( IL6) i czynnik martwice nowotworów ( TNF-alfa) biorą udział w hamowaniu wrażliwości receptorów na insulinę co prowadzi do wzrostu insulinooporności.
Reasumując, polska populacja wyjściowo jest obciążona dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym, a ryzyko u chorych obciążonych reumatologicznie, jest o ponad 1,5 razy większe niż w populacji ogólnej. Reumatolog ma za zadanie nie tylko leczyć uogólniony stan zapalny, ale także intensywnie wpływać na modyfikowalne czynniki ryzyka chorób układu krążenia i cukrzycy. Należy dążyć do poprawy zrozumienia istoty problemu przez pacjentów oraz zachęcać do zmiany stylu życia oraz wspierać stosowanie się pacjentów do farmakoterapii.
Autor:
dr n. med. Justyna Swarowska-Knap
Konsultuje pacjentów dorosłych w Centrum Medycznym Grapa Medica
Piśmiennictwo
Zobacz także
Brak innych wpisów
Zapraszamy do skorzystania z naszej oferty medycznej
Wykonaj test, posłuchaj podcastu, zapisz się na bezpłatne badania laboratoryjne.
