„Zdrowie nie jest wszystkim, ale bez zdrowia wszystko jest niczym.” – Artur Schopenhauer
Zadanie dofinansowane ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego.
Treść artykułu jest przeznaczona dla każdego z nas – obecnych i potencjalnych pacjentów, dla osób, którzy pragną wiedzieć co oznaczają nasze emocje i jak sobie z nimi radzić.
„Człowiek tylko wtedy może z pełnym przekonaniem na coś się zgodzić,
jeśli czuje, że ma możliwość nie zgodzenia się.”
Jesper Juul
Stawianie granic jest przejawem szacunku wobec siebie, ale także niezbędną umiejętnością do radzenia sobie w codzienności, szczególnie ważną dla osób wysoko wrażliwych. Jeśli zauważasz u siebie trudności w odmawianiu innym, mówieniu stanowczego „nie” i dostrzegasz nieprzyjemne konsekwencje z tym związane – artykuł jest właśnie dla Ciebie. Spróbujmy nauczyć się wspólnie tej cennej umiejętności. Dlaczego warto? bo jeśli nie postawisz granic w relacjach, ludzie wejdą Ci na głowę.
Przychodzi taki moment, że trzeba komuś powiedzieć „przykro mi, ale nie zrobię tego dla ciebie”, „przepraszam, ale nie zgadzam się na to”, „niestety, muszę odmówić”, „przykro mi, ale nie chce tak” kropka. Bez tłumaczenia, bez zbędnych wyjaśnień, grzecznie, ale stanowczo – to są właśnie twoje granice.
Żeby wiedzieć, kiedy, w którym momencie należy postawić granice, odmówić komuś, wyrazić sprzeciw, należy przede wszystkim znać siebie wystarczająco dobrze. To znaczy znać swoje wartości, preferencje, upodobania, wiedzieć na co lubimy przeznaczać czas, a na co zupełnie nie. Optymalną sytuacją jest kiedy w naszym otoczeniu znajdują się osoby z podobnymi wartościami, upodobaniami etc. Na tym też polegają w dużej mierze udane, satysfakcjonujące relacje – spotykają się ludzie o podobnych wartościach, wówczas stosunkowo niewiele będzie sytuacji, w których będziemy potrzebowali postawić granice. Natomiast w całym naszym życiu, niejednokrotnie będziemy mieli styczność z osobami o kompletnie innych niż nasze wartościach i preferencjach. Wówczas sytuacji, w których będziemy potrzebowali postawić granice będzie więcej.
Oczywiście niekiedy będziemy chcieli się w jakimś stopniu dostosować do kogoś i nie ma w tym nic złego, wszystko zależy od sytuacji i naszej subiektywnej oceny, natomiast prędzej czy później, każdy z nas będzie potrzebował mocno zaznaczyć swoje granice. Bo co jeśli ktoś Ci mówi, że masz czegoś nie robić? Czegoś co jest Twoją pasją, wartością, co lubisz robić co Ciebie cieszy, rozwija i daje poczucie satysfakcji i spełnienia? Masz przestać tylko dlatego, że ktoś ma inne wartości i nie aprobuje Twoich wyborów? Jeśli to zrobisz tracisz siebie, swoją osobowość w dłuższej perspektywie szacunek do siebie i często radość życia. Nie warto. Zdecydowanie zdrowiej będzie w tej sytuacji zachować się asertywnie, zaznaczyć swoje granice, powiedzieć „nie zgadzam się, zamierzam robić to co dla mnie jest ważne”.
Czym są wartości? Jak je rozpoznać i ocenić na ile dana wartość jest dla nas istotna? Poniżej lista z wybranymi wartościami, zachęcam Cię do krótkiego ćwiczenia.
Wartości to twoja najgłębsza wizja tego, jak chcesz działać jako istota ludzka. Wartości nie polegają na tym, co chcesz otrzymać lub osiągnąć – mówią o tym w imię czego i jak chcesz się systematycznie zachowywać lub działać.
Istnieją setki różnych wartości, a poniżej znajdziesz listę tych najpopularniejszych. Z wysokim prawdopodobieństwem nie wszystkie będą dla ciebie ważne. Pamiętaj, że nie ma takich rzeczy jak „właściwe wartości” lub „niewłaściwe wartości”. To trochę jak preferencje przy jedzeniu pizzy. Jeśli wolisz szynkę i ananasa, a ja wolę paprykę i oliwki, to nie oznacza to, że mój gust jest właściwy, a twój jest niewłaściwy. Oznacza to tylko, że mamy różne gusta. I podobnie możemy mieć różne wartości. Przeczytaj więc listę poniżej i napisz literę obok każdej wartości:
B = Bardzo ważna
T = Trochę ważna
N = Nie tak ważna
Upewnij się, że zaliczasz co najmniej dziesięć do grona bardzo ważnych.
Kiedy już oznaczysz każdą z wartości jako B, T, N (Bardzo, Trochę, Nie tak ważną), przejdź przez wszystkie B i wybierz najważniejszą szóstkę tych, które są dla ciebie najważniejsze. Oznacz każdą szóstkę, aby pokazać, że przynależy ona do tej grupy. Wreszcie, spisz te wartości, jako przypomnienie o tym, co chcesz reprezentować sobą jako istota ludzka.
Dlaczego czasami tak trudno jest nam wyznaczać granice? Często boimy się, że nasze „nie” zostanie odebrane jako przejaw agresji. Ludzie potrzebują wyjaśnień, jeśli ktoś im odmawia to lubią wiedzieć dlaczego, znać przyczynę, najlepiej jeszcze żeby przyczyna odmowy była niezależna od odmawiającego np. choroba, jakaś niedyspozycja itd. wtedy łatwiej jest przełknąć fakt, że ktoś nam odmawia. Natomiast jest to pułapka. Ponieważ najważniejszą zasadą skutecznego stawiania granic jest brak tłumaczenia się. Nie należy się tłumaczyć kiedy stawiamy granice ponieważ przestają one być wówczas granicami. Granice nie podlegają dyskusjom i tłumaczeniom, są stanowcze, niezachwiane i stabilne.
Kiedy uczymy się stawiania granic i nie jest to dla nas jeszcze tak naturalne, otoczenie skutecznie to wyłapuje i naciska. Naciska ze zdwojoną siłą abyśmy nie zmieniali swojego zachowania. Dlaczego? Ponieważ najczęściej korzysta na tym, że owych granic nie posiadamy. Z reguły najbardziej naciskają i wywierają różnego rodzaju presję ci, którzy najwięcej korzystają. Zwyczajnie im się to nie opłaca, jeśli nauczymy się odmawiać. Jak mogą wyglądać takie naciski? Np. kiedy, ktoś Ciebie o coś poprosi, a Ty odmówisz asertywnie, możesz usłyszeć, że jesteś egoistką/stą. Zatrzymajmy się na chwilę. Wyobraź sobie taką sytuację. Co się w tobie uruchamia? Czy masz ochotę wyjaśniać, że to nie tak, że wcale nie jesteś egoistą? Masz chęć angażować się w dyskusję? Czy ta sytuacja porusza Cię emocjonalnie? To pułapka.
Nie musisz tłumaczyć oczywistego. Ty masz takie wartości, a druga osoba ma inne. I tyle. Kiedy trudno jest to zaakceptować drugiej stronie, może nasilić naciski i presje w Twoją stronę, chcąc wzbudzić w Tobie poczucie winy mówiąc np. „ to nie fair”, „tak się nie robi”. To boli, porusza i wzbudza chęć wytłumaczenia się, natomiast jest to kolejna pułapka na naszej drodze do uczenia się stawiania granic. Być może nawet stracimy tę osobę ponieważ nie ze wszystkimi uda nam się porozumieć.
Skąd w nas taka chęć tłumaczenia się, udowadniania, że to nie tak, że jesteśmy egoistami, że tu chodzi o nasze zasady itd. Najczęściej przyczyny tkwią w dzieciństwie, kiedy jako dzieci chcieliśmy coś robić, lubiliśmy spędzać czas na określonych aktywnościach, które nie były aprobowane przez naszych rodziców czy inne ważne osoby. Doświadczyliśmy wówczas pewnego rodzaju odrzucenia, które wiązało się z bardzo nieprzyjemnymi emocjami. Tak powstały pewne schematy czyli stałe wzorce naszego funkcjonowania, które dzisiaj manifestują się w naszym dorosłym życiu na przykład w taki sposób, że na samą myśl o tym, że mamy komuś odmówić, czujemy strach.
Boimy się utraty tej osoby, boimy się samotności, odrzucenia. Ponieważ jako dzieci nauczyliśmy się, że otrzymujemy akceptację, zaangażowanie, troskę (jedne z podstawowych potrzeb każdego człowieka) wówczas gdy robimy aprobowane rzeczy. Sztuka stawiania granic polega na tym, aby nie ulegać emocji strachu i tym samym nie tłumaczyć się. Możemy dla zrozumienia powiedzieć jeden raz jaki jest powód naszej odmowy i kropka. Nie tłumaczymy dalej, nie wchodzimy w dyskusję. Trzeba także pamiętać, że osoby z poważnymi zaburzeniami osobowości np. narcystycznym zaburzeniem osobowości mogą reagować agresją na nasze odmowy, mogą wybuchać emocjonalnie chcąc nas zmusić do zmiany zdania lub będą próbować manipulować nami na wszelkie sposoby.
Dzieje się tak m.in. dlatego, że w tego rodzaju zaburzeniach osoby są skupione maksymalnie na sobie i swoich potrzebach, tak naprawdę nie liczą się z uczuciami innych i zrobią wszystko aby osiągnąć swoje cele, często czyimś kosztem.
Wartości mogą ulegać zmianom, a co za tym idzie nasze granice mogą ewoluować. To zupełnie normalny proces w toku naszego życia i rozwoju, stąd tak ważna jest nasza samoświadomość i wgląd. W procesie psychoterapeutycznym bardzo ważnym elementem jest nauka i ćwiczenie umiejętności wyznaczania i respektowania naszych granic, a także stawania za sobą, w każdej sytuacji. Bez poczucia winy, za to z pełną świadomością i akceptacją.
Zobacz także
Mimo, że co czwarty Polak doświadczył przynajmniej raz w życiu zaburzeń natury psychicznej, zaburzenia psychiczne bywają wciąż wstydliwe i często są powodem bolesnego odrzucenia.
Ciąża i narodziny dziecka są postrzegane jako radosny czas dla kobiet i ich rodzin, jednak okres ten często wiąże się z wyzwaniami ze strony psychicznej.
Zapraszamy do skorzystania z naszej oferty medycznej
